auteur: Steven Crozier, huisarts, hoofdgeneeskundige van eiland Frøya, Norway
jaar: 2025
type onderzoek: veldmetingen, 2 case-studies en populatieonderzoek met gezondheidsvragenlijsten
tijdschrift & DOI nummer: J Envi Sci Agri Res. 2025. 3(4): 1-9. DOI: doi.org/10.61440/JESAR.2025.v3.67
Relevantie: Dit artikel geeft een bevestiging dat hogere turbines meer laagfrequent geluid en dus meer hinder veroorzaken dan lagere. Voor de Nederlandse situatie betekent dit dat vervanging van lage door hogere turbines niet zou mogen plaatsvinden zonder nieuwe MER (uitgevoerd met een correcte rekenmethode, en dus niet met de ISO-9613, welke in Nederland bij wet wordt voorgeschreven).
Het is een lezenswaardige uiteenzetting van zowel de klimaatpolitieke/ economische keuzes voor (gebrek aan goede) normeringen van geluid, als de gevolgen daarvan voor de bewoners van de Noorse eilanden Frøya en Hitra.
Allereerst geeft Crozier de resultaten van metingen buiten en binnen twee woningen waar bewoners gezondheidsklachten kregen volgend op de ingebruikname van een hoger windturbinepark (WTP) op 10 kilometer afstand, gescheiden door water. Hij meet geluidsniveaus tot 99 dB in het infrasone gebied. Uit de metingen blijkt dat ook WT’s op 100 kilometer afstand waarschijnlijk een bijdrage leveren aan met name de infrasone waardes. (WW: recent heeft ook de Zweedse Hoogleraar Ken Mattsson geluidsverspreiding over deze grote afstanden aannemelijk gemaakt).
Vervolgens beschrijft Crozier de twee casus waar hij zelf metingen heeft gedaan.
Casus 1: Ze woonden negen jaar lang tien kilometer van het Hitra 1 WTP zonder gezondheidsproblemen en waren positief over windenergieopwekking. Nadat het Hitra 2 WTP, eveneens tien kilometer verderop, in productie ging, begonnen de kamers in hun huis te rommelen en te bonken wanneer de windsnelheid boven de 5 m/s uitkwam en uit bepaalde richtingen kwam. Binnenshuis was er zoveel hinder dat ze meer tijd buitenshuis doorbrachten. Ze gingen ’s nachts op zoek naar de bron van het lawaai, maar zonder succes. Hun slaap was ernstig aangetast en ze moesten vaak elders slapen om voldoende rust te krijgen.
Casus 2: In 2021 ontwikkelde een vijftigplusser die eveneens tien kilometer van de Hitra 1&2 WTP’s woonde, atriumfibrilleren en onderging vijf keer een cardioconversie (‘klap’) vanwege recidiefaanvallen binnen een week na terugkeer naar huis. Na een ablatie, een procedure om de elektrische signalen in het hart die een onregelmatige hartslag veroorzaken te verbreken of te isoleren, kon het atriumfibrilleren binnen de woning nog steeds terugkeren, maar nam het binnen een dag na het verlaten van het huis weer af. De geluidsmetingen in beide huizen met getroffen personen laat een vergelijkbaar patroon zien in de spectrogrammen en grafieken, met grote piek-dalniveaus in de slaapkamer in de frequentie van de wiekenpassage langs de mast. De persoon met hartritmestoornissen had aanzienlijk hogere infrageluidniveaus in de slaapkamer dan buitenshuis. De twee personen omschrijven zichzelf als hoog sensitief. Ongeveer één op de vijf mensen is hoog sensitief.
De gezondheidsproblemen ontstonden pas nadat turbines met grotere wieken aan de bestaande WTP’s werden toegevoegd. Deze produceren een hoger infrageluidniveau. Deze twee casussen bewijzen niets over de oorzaak en het gevolg van ritmische infrageluidsemissies van windturbines. Ze geven echter wel aanleiding voor nader gezondheidsonderzoek onder bewoners die binnen een straal van tien kilometer van WT’s wonen.
Dat onderzoek heeft Crozier vervolgens zelf verricht in 2023, nadat er meerdere klachten waren sinds de start van het tweede WTP. Zevenenveertig procent van de 140 respondenten in de enquête ervoer ernstige hinder van het hoorbare geluid van de WTF. De belangrijkste klachten betroffen hoofdpijn/migraine, spierpijn, duizeligheid en slaapproblemen.
Nederlandse samenvatting: De aanpak van geluidsoverlast zou in Noorwegen in 2020 worden overgedragen van de provincies aan de gemeenten. Als hoofdgeneeskundige op het kleine eiland Frøya, met 5500 inwoners, zou dat mijn verantwoordelijkheid worden. Eind 2018 werd besloten om de geplande windturbineparken (WTP) met 14 Vestas V136-turbines op Frøya te voltooien. Dit leidde tot veel lokale protesten, waaronder de bewering dat infrageluid van WT’s gezondheidsproblemen zou veroorzaken. Dit leek me enigszins absurd: hoe konden laagfrequente, niet-hoorbare luchtdrukgolven schade aanrichten bij mens en dier?
Ik besloot de beschikbare informatie over eventuele gezondheidsproblemen rond WT’s te onderzoeken. Er volgde een steile leercurve die resulteerde in de aanschaf van de Atkinson & Rapley SAM Scribe II-apparatuur voor het maken van nulpuntmetingen in woningen in de buurt van de geplande WTP op Frøya, voordat deze in 2021 in gebruik werd genomen. Eind 2019 werd ik benaderd door bezorgde burgers op het naburige eiland Hitra, waar Noorwegens eerste full-scale WTP Hitra 1 met 24 Siemens SWT 2.3 CS-turbines met een wiekoppervlak van 5.800 m² sinds 2004 in gebruik was. Pas toen het Hitra 2 WTP, met 26 Vestas V117-turbines, met een tweemaal zo groot wiekoppervlak van 10.745 m², in het najaar van 2019 met de productie begon, ontstonden er gezondheidsproblemen. Gelijktijdige tweekanaals geluidsopnamen werden gemaakt in de slaapkamers en buiten twee huizen op Hitra in december 2019 en in februari 2021. Beide huizen bevinden zich tien kilometer ten noordwesten en ten noorden van de Hitra 1&2 WTP. Geluidsmetingen en de gezondheidsproblemen van de bewoners worden gepresenteerd. De tweede Noorse gezondheidsenquête onder bewoners in de buurt van Tysvær WTF, uitgevoerd in 2023, wordt besproken. Evenals de beoordeling van infrageluid van WTF’s vanuit volksgezondheidoverwegingen, een bespreking van de effecten van infrageluid op de menselijke en dierlijke fysiologie op cellulair niveau en een korte bespreking van infrageluidmonitoring en het stellen van grenzen in woningen.
Original abstract: The handling of sound pollution was to be transferred from the county governors in Norway to the municipalities in 2020. As chief medical officer on the small island of Frøya, pop. 5.500, that was to become my responsibility. The decision was made in late 2018 to complete the planned WTF with 14 Vestas V136 turbines on Frøya. This brought on many local protests, one being the claim that infrasound from WTFs cause health problems. This seemed somewhat absurd to me, how could any low frequency, non-audible air pressure waves cause havoc on humans and animals? I decided to look into the available information on any health issues around WTFs. A steep learning curve ensued and resulted in the procurement of the Atkinson & Rapley SAM Scribe II equipment for making null point recordings in homes near the planned WTF on Frøya, before it came into commission in 2021
In late 2019 I was contacted by concerned citizens on the neighbouring island of Hitra, where Norway’s first full scale WTF Hitra 1 with 24 Siemens SWT 2.3 CS turbines with 5.800m2 sweep areas had been in commission since 2004 [2]. It wasn’t until the Hitra 2 WTF, with 26 Vestas V117 turbines with twice the sweep area 10.745m2, started their production in the autumn of 2019 that health issues arose [3]. Simultaneous 2 channel sound recordings were made in the bedrooms and outside of two houses on Hitra in December 2019 and in February 2021. Both houses are located ten kilometres to the northwest and to the north, northwest of Hitra 1&2 WTFs. Sound measurements and the health issues of the residents are presented. Norway’s second health survey of residents near Tysvær WTF performed in 2023 is touched. Public health’s approach to infrasound from WTFs, a coda on infrasound effects in human and animal physiology at a cellular level and a short discussion on infrasound monitoring and setting limits in homes.
Bij welke vraag hoort dit artikel? Heeft hoorbaar en infrasoon/ laag frequent geluid een negatieve invloed op de slaapkwaliteit? Heeft infrasoon en laag frequent geluid een negatieve invloed op het functioneren van omwonenden?
Zoektermen/tags: grotere turbines; infrasoon geluid; gezondheidsproblemen; hartritmestoornissen; migraine; LFG